Երերույքի տաճարը, եռանավ բազիլիկ տիպին պատկանող հայկական քրիստոնեական կառույց է, որը տեղակայված է Շիրակի մարզում, Անիպեմզա գյուղի մոտ: Կառուցվել է քրիստոնեական վաղ շրջանում՝ 4-5-րդ դարերում։ Պահպանվել է կիսավեր վիճակում: Իր տեսակի մեջ եզակի է Հայաստանի հնագույն եկեղեցիների շարքում։ Տաճարի կողքին պեղվել է 200 մ երկարությամբ անտիկ ջրամբարի պատնեշը` հին հայերի ինժիներական մտքի ապշեցուցիչ օրինակ: Ամենահին հունական արձանագրությունը հարավային պատին է՝ այն վերագրվում է 8-րդ դարին:
Ողջ տարածքով մեկ սփռված քանդակազարդ քարերը վկայում են նրա մասին, որ այստեղ ծավալված գործունեությունը հիմնականում վաղ քրիստոնեական շրջանում է եղել: Այսինքն միջնադարյան և ուշ միջնադարյան հետքեր շատ քիչ կան:
Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ անվանումն առաջացել է սյուների միջոցով ստացված ճարտարապետական լուծման հետևանքով, որի շնորհիվ հեռվից թվացել է, թե կառույցը երերում է: Երերույքը Հայաստանի ամենաարժեքավոր կառույցներից մեկն է: Մասնագետների գնահատմամբ՝ այն վաղ միջնադարյան մեզ հայտնի կառույցներից ամենամեծն է:
Մարալիկում պահպանվել են 1903 թվականիի Սուրբ Աստվածածին (Կարմիր վանք) եկեղեցին՝ վերակառուցված (1898-1903) 5-րդ դարի հինավուրց եկեղեցու հիմքի վրա, 19-րդ դարի Սուրբ Պողոս-Պետրոս եկեղեցու ավերակները, և 19-րդ դարում վերակառուցված Սուրբ Ստեփանոսի վանքը։ Մարալիկի հյուսիս-արևելքում պապհպանվել են նաև Ք.ա. 2-րդ հազարամյակի կիկլոպյան ամրոց, դամբարանադաշտ և բնակատեղի։ «Ղուշի»-ի կոչված մատուռը որը պատկանում է ուշ միջնադարյան շրջանին, գտնվում է Մարալիկից 4.5 կմ հյուսիս-արևելք։
Քաղաքի վարչատարածքում կարելի է գտնել բազմաթիվ վաղ և ուշ միջնադարյան շրջանի խաչքարեր։
Մարալիկի կենտրոնական հրապարակում կանգնեցված է Սողոմոն Թեհլերյանի բրոնզե արձանը։
Քարաբերդ բնակավայրը գտնվում է Մարալիկ քաղաքից 7կմ հարավ-արևմուտք, մարզկենտրոնից գտնվում է 32կմ հեռավորության վրա: Քարաբերդի վարչական տարածքը 2634,30 հա է, իսկ բնակչությունը` 1147 մարդ: Նախկինում ունեցել է Դաշգալե, Դաշխալե, Կարաբերդ, Տաշկալա անվանումները: Դաշղալան Քարաբերդ է վերանվանվել 1947 թ-ին: Գյուղը գտնվում է ալիքավոր հարթավայրում` ծովի մակարդակից 1900մ բարձրության վրա: Կիման բարեխառն լեռնային է, ձմեռը տևական, ցուրտ, հաստատուն ձնածածկույթով: Լինում են ուժեղ քամիներ, հաճախակի են մառախուղները և ձնաբքերը: Ամառը տաք է, համեմատաբար խոնավ: Տարեկան տեղումների քանակը 500-600մմ: Բնական լանդշաֆտները սևահողային լեռնատափաստաններ են: Ունի բազալտի և ավազի հանքեր, որոնք ունեն արդյունաբերական նշանակություն:
Գյուղատնտեսական հողահանդակները գրեթե ամբողջությամբ օգտագործվում են որպես վարելահողեր։ Գյուղատնտեսության մասնագիտացման ուղղությունը կաթնամսատու անասնապահությունն է: Զբաղվում են հացահատիկային, կերային կուլտուրաների, կարտոֆիլի մշակությամբ: Համայնքի հիմնախնդիրների մեջ կարևորվում են դպրոցական գույքի նորացումը, խմելու ջրագծերի վերանորոգումը, գյուղամիջյան ճանապարհների վերանորոգումը, գյուղատնտեսական մթերքի իրացումը, գազաֆիկացումը։
Քարաբերդն ունի “Ժամ” եկեղեցի (XVIII դար) և “Խաչի բացատ” մատուռ։
Գյուղում եղել են մասնակի ավերվածություններ 1988 թ-ի դեկտեմբերի 7-ի երկրաշարժից։ Գյուղի տարածքում հին մատուռի տեղում՝ 1866 թ-ին կառուցվել է եկեղեցի, որի բակում թաղված է գյուղի հիմնադիր Գևորգ Բրուտյանը։ Շրջակայքում կան հին բերդի ավերակներ։
Շիրակի մարզի Սառնաղբյուր գյուղը հայտնի է իր ուխտավայրով` Զաղա կամ Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի ճգնարանով, որը գտնվում է ժայռի մեջ, պաշտոնական անունն Անձավաջուրէ:
Ուխտավայրը ներքուստ եռամասէ: Մուտքից բացվում է աղոթասրահը, որից աջ մշտահոս ջրավազանն է:Ասում են, որ ջուրը բուժիչ է:
Ըստ ավանդության` այդ քարայրում որոշ ժամանակ ճգնել է Գրիգոր Լուսավորիչը, իսկ աղբյուրի ջուրն ուժ է տվել նրան։
Չնայած նրան, որ աղբյուրը գրեթե ոչնչով պաշտպանված չէ արտաքին ազդեցությունից, քարայրի ներսում` ջրավազանի հատվածում,ջերմաստիճանը կազմում է շուրջ +10 աստիճան ըստ Ցելսիուսի, ընդ որում թե’ ձմռանը, թե’ ամռանը․միկրոկլիման նախանձելիորեն կայուն է։
Սրբավայրի ներսում կան 200-ի հասնող սրբապատկերներ, խաչքարեր, հոգևոր գրքեր, որոնք ուխտավորները բերել են տարբեր ժամանակներում։
Քարանձավի ներքին պատերին պահպանվել են արձանագրություններ։ Ժամանակի ընթացքում քարանձավն ընդարձակվել է, և ժայռերի մեջ խաչեր են փորագրվել։ Ըստ հետազոտողների՝ հեթանոսական ժամանակներում քարանձավը եղել է ջրի պաշտամունքի վայր, այնուհետև սրբավայր է դարձել ևպահպանվելէքրիստոնեականշրջանից մինչև մեր օրերը։
Բագրավան, գյուղական համայնք Հայաստանի Շիրակի մարզում, Ախուրյան գետի ձախ ափին, շրջկենտրոնից 40 կմ հարավ-արևմուտք։ Այն իր մեջ ընդգրկում է Նորշեն և Բագրավան բնակավայրերը։ Հնում կոչվել է Բուղդաշեն (բուղդա՝ հաց և շեն արմատներից)։ 1980 թ․ դրությամբ զբաղվել է հացահատիկի մշակությամբ, մեղվաբուծությամբ։ Բագրավանը հիմնել են նույն շրջանի Շիրակավան գյուղից եկած բնակիչները, 1894 թվականին։
Ձիթհանքովի Սբ․ Աստվածածին եկեղեցի։
Համայնքի ներկայիս անվանումը – Ձորակապ: Համայնքի պատմական անվանումներն են Պողազքեսեն, Բողասքյասան, որը նշանակում է Ձորաբերան կամ Ձորի նեղ բերան: Ձորակապ գյուղը հիմնադրվել է 1827-1829 թվականներին Արևմտյան Հայաստանի Բասենի և Կարսի գավառներից գաղթած ընտանիքների կողմից: Ձորակապ գյուղը արևելյան մասով սահմանակից է Պեմզաշենին և Լեռնակերտին, հյուսիսային մասով Մարալիկ քաղաքին, իսկ հարավային մասով՝ Սառնաղբյուր և Լանջիկ գյուղերին:
Ձորակապի վարչական տարածքը կազմում է 1415,70 հա, իսկ բնակչությունը` 1262 մարդ: Համայնքի կենտրոնից գտնվում է 2 կմ հեռավորության վրա: Բնակչությունըզբաղվումէանասնապահությամբ, հացահատիկիևկերայինկուլտուրաներիմշակությամբ։
Ձորակապումպահպանվելենբնակատեղիներիհետքեր, VII-XIV դարերիգերեզմանոցներ, Սբ. Աստվածածին եկեղեցին (1869 թ.) և «Հալիվորպապ» մատուռը։
Լանջիկ բնակավայրըգտնվումէ համայնքի կենտրոնից 14 կմհեռավորությանվրա: Վարչական տարածքը կազմում է 1499,55 հա, իսկ բնակչությունը՝ 942 մարդ: ՆախկինումունեցելէՄուսլուխլի, Մուսլուղլու, Մուսուխլը, Մուսուղլիանվանումները: Լանջիկէվերանվանվել 1947 թ-ին: ՏեղադրվածէԳյումրի-Թալինավտոմայրուղու աջկողմում: Գյուղըտեղադրվածէբլրապատհարթավայրում` ծովիմակարդակից 1960մբարձրությանվրա: Մթնոլորտայինտեղումներըսակավեն: Կլիմանբարեխառնլեռնայինէ, ձմեռըտևական, ցուրտ, հաստատունձնածածկույթով: Լինումենուժեղքամիներ, հաճախակիենմառախուղներըևձնաբքերը: Ամառըտաքէ, համեմատաբար խոնավ:
Տարեկանտեղումներիքանակը 600-700մմ: Բնականլանդշաֆտներըսևահողայինլեռնատափաստանները: Գյուղնունիեկեղեցի, իսկշրջակայքումկանգյուղատեղիիավերակներ, գերեզմաններ: Բնակչությաննախնիներիմիմասը 1828-1830 թթտեղափոխվելէԱրևմտյանՀայաստանիԱլաշկերտի, Բասենի, Մուշիշրջաններից:
Գյուղատնտեսությանմասնագիտացմանուղղությունըանասնապահություննէ: Գյուղատնտեսականհողահանդակներըգրեթեամբողջությամբօգտագործվումենորպեսվարելահողեր: Զբաղվումենխոշորեղջերավորանասնապահությամբ, թռչնաբուծությամբ: Մշակումենհացահատիկային, բանջարաբոստանային, կերայինկուլտուրաներ: ԼանջիկումկաՍբ. Աստվածածին եկեղեցի ևՍբ. Խաչ մատուռ։
Հայկաձոր բնակավայրը նախկինումունեցելէԿարմիրվանք, ԿզըլքիլիսաՄեծ, Ղզըլքիլիսա, Ղուշավանքանվանումները: Հայկաձորէվերանվանվել 1950 թ-ին: ՏեղադրվածէԳյումրի-Երևանավտոմայրուղուձախկողմում: ՆախկինումմտելէԵրևանինահանգիԱլեքսանդրապոլիգավառիմեջ: Հայկաձոր բնակավայրը համայնքի կենտրոնից գտնվումէ 44 կմհեռավորությանվրա: Հայկաձորի վարչական տարածքը կազմում է 3019,01 հա, իսկ բնակչությունը՝ 515 մարդ: ԳյուղըգտնվումէԱխուրյանգետիձախկողմում, հարթավայրում` ծովիմակարդակից 1450մբարձրությանվրա: Կլիմանբարեխառնլեռնայինէ, ձմեռըտևական, ցուրտ, հաստատունձնածածկույթով: Լինումենուժեղքամիներ, հաճախակիենձնաբքերըևսառնամանիքները: Ամառըտաքէ, համեմատաբարխոնավ: Տարեկանտեղումներիքանակը 500-600մմ: Բնականլանդշաֆտներըսևահողայինլեռնատափաստաններեն: Գյուղիշրջակայքումկանսևևսպիտակավունտուֆիպաշարներ, որոնքունեն արդյունաբերականնշանակություն:
Նախկինգյուղըտեղադրվածէայժմյանից 300-400մհարավարևմուտք: ԳյուղումպահպանվելէՍարգիսեպիսկոպոսիկառուցածսբ. ԳրիգորԼուսավորիչեկեղեցին (985 թ), որըվերանորոգվելէ 13-րդդարումևհիշատակվումէնաևիբրևվանք:
ԳյուղիբնակչությաննախնիներիմիմասըգաղթելէԱրևմտյանՀայաստանիԲասենի, ՄուշիևՄանազկերտիշրջաններից 1829-1830թթ:
Գյուղատնտեսությանմասնագիտացմանուղղությունըերկրագործություննէ: Զբաղվումենհացահատիկային, կերային, բանջարաբոստանայինկուլտուրաներիմշակությամբ, պտղաբուծությամբ (խնձոր, տանձ, բալ): Զբաղվումեննաևխոշորեղջերավորանասնաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ:
Հայկաձոր գյուղում հայտնաբերված հին քարի դարի բացօթյա կայանը,որտեղ գտնվել է վանակատե գործիքներ, ապացույց է այն բանի որ Անին եղել է հասարակական կյանքի կազմավորման օրրաններից մեկը։
Բարձրաշեն բնակավայրը գտնվում էԻսահակյան գյուղից 4 կմհարավ-արևմուտք։ Բնակիչներինախնիներըգաղթելեն 1860 թվականին Արցախից, 1915-1920 թվականներին Մուշից ուԲուլանըխից։ Բարձրաշեն բնակավայրը համայնքի կենտրոնից գտնվում է 16 կմ հեռավորության վրա: Բարձրաշեն բնակավայրում փաստացի բնակվում են 4 ընտանիք՝ 9 բնակչով, որոնք հաշվառված են Մարալիկ քաղաքում:
Բնակչությունըզբաղվելէհացահատիկիմշակությամբևանասնապահությամբ։
Գյուղիտարածքումկանսևկարծրտուֆիևկրաքարիպաշարներ։ ՊահպանվելենՍբ. Աստվածածինեկեղեցին (V դար) ևՊողոս-Պետրոսմենաստանը (X-XIII դարեր), որըկիսականգունէ։Կանհինբնակավայրիավերակներ։
Նորշեն բնակավայրըգտնվում է Բագրավանից 7 կմհարավարևմուտք, Ախուրյանի ձախափին, պատմական Անիմայրաքաղաքի դիմաց։ Հիմնադրվելուց հետոգյուղըստացելէՆորգյուղանունը, որըթուրքերիկողմիցուղիղթարգմանությամբկոչվելէԵնիքեյ: ՆիկողայոսՄառը հիշատակումէբնակավայրիԷնիկեյևԽարկովանվանումները: Խարկով անվանումը առաջացելէհայերեն «խարկվել» բառիցևփոփոխվելովդարձելէԽարկով: ԽարկովըՆորշենէվերանվանվել 2006 թվականիհուլիսի 4-ին: Գյուղիտեղանքըլեռնայինէ։Գյուղիհարակիցտարածքըհարուստէքարհանքերով։ Ամռանըկլիմանշոգէ, կիզիչ։ Գյուղըհիմնելեն 1894 թվականին Շիրակավանից եկածները։Մինչբնակավայրիհիմնադրումընրատարածքումեղելենամառանոցներ։ Նորշենիդիմաց, Ախուրյանիաջափին, փռվածեն Անիի ավերակները։ Գյուղիցհարավ-արևմուտք, Անիտանողճանապարհից 500 մհարավ, ինչպեսնաևգյուղիհարավ-արևելյանևհյուսիս-արևելյանկողմերումկանմ.թ.ա. III-I հազարամյակներիդամբարանադաշտեր։Իսկգյուղից 300 մդեպիհյուսիս-արևելքևհարավ-արևմտյանկողմերումկան IX-XVI դդ. և XVII-XX դդ. գյուղատեղիներ, որոնցշրջակայքում, ինչպեսնաևԱխուրյանգետիձախափին` քարհանքիմոտ, պահպանվելեն VII-XVII դդ. գերեզմանոցներ, որտեղառկաեն XIII-XIV դդ. խաչքարեր։
Ախուրյանգետիափինպահպանվելէ XI-XII դդ. կամուրջիձախափնյախելը։Իսկգյուղիհարավարևմտյանմասում` գերեզմանոցիցհարավ, գտնվումէ IX-XIV դդ. քարայր-կացարաններիհամալիրը։ 1970-ականներինԽարկովըմիավորելեն Բագրավանին ևստեղծելմեկգյուղականմիավոր։
Խարկովըվերջնականապեսլքվելէ 2009-2010 թվականներին։Նորշեն բնակավայրում փաստացի ներկայումս բնակվում է մեկ ընտանիք՝ երկու բնակչով, որոնք հաշվառված են Բագրավան բնակավայրում: Բնակչությունըզբաղվումէրանասնապահությամբ, հացահատիկիմշակությամբևմեղվաբուծությամբ։ Գյուղիտնտեսությանմասէկազմումքարհանքերիշահագործումը:
Լուսաղբյուր, գյուղ Հայաստանի Շիրակի մարզում, մարզկենտրոնից 22 կմ հարավ-արևմուտք։ Ծովի մակարդակից 1470 մ բարձրության վրա։ Գյուղը հիմնադրվել է 1826-1829 թվականներին Արևմտյան Հայաստանի Մուշի և Բասենի գավառներից տեղահանված գաղթականների կողմից։ Առաջինը գյուղ է եկել Նավասարդ անունով մի մարդ իր ընտանիքով, որը եղել է ներկայիս Համբարյանների նախապապը։ Այնուհետև եկել են Յուզբաշոնք՝ ներկայիս Աղանիկյաններն ու Սմբատյաններն են։ 1915 թվականի եղեռնից հետո 1917 թվականից 1918 թվականին Մուշի Խարս գյուղից արտագաղթածները համալրել են գյուղի բնակչությունը, նրանց թվում այդ տարիներին արտագաղթել են նաև երջանկահիշատակ՝ Անդրանիկ Մարգարյանի պապերը։
1920-ական թվականներին գյուղն ունեցել է ավելի քան 300 տնտեսություն։ Գյուղը ունեցել է եկեղեցի, որը կառուցվել է 1860 թվականին։ 1925-1926 թվականներին գյուղում գործել են տնային դպրոցներ։ Այնուհետև գործել է տարրական դպրոց, մինչև 4-րդ դասարան։ 1939- 1940 թվականներին կառուցվել է Լուսաղբյուրի յոթնամյա դպրոցը։ Գյուղի բնակչությունն այդ տարիներին հիմնականում զբաղվել են հողագործությամբ, անասնապահությամբ, մեղվաբուծությամբ և այգեգործությամբ։ Գյուղում մշակել են մոտ 9 հա բանջարանոց, գործել է 2 ջրաղաց՝ Անդիկի և Համբոյենց ջրաղացը։ Մոտ 165 տարի առաջ գյուղում կառուցվել է 2 ձիթհանք։ Շինարարության համար փայտը բերել են սայլերով, Սարիղամիշից։ Համբոյենց ձիթհանքը գործել է մինչև 1973 թվականը։ Կոլտնտեսության տարիներին զբաղվել են նաև խոզաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ։ Այդ տարիներին գյուղում գործել է ակումբ, գրադարան, մանկապարտեզ։ Մինչև 1960-ական թվականները գործել է նաև ստացիոնար հիվանդանոց- ծննդատուն։ Համայնքի տարածքով է անցնում Երևան –Թբիլիսի երկաթգիծը և Գյումրի-Արմավիր ավտոճանապարհը։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 20 կմ է։ Հիմա գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց՝ 182 աշակերտական տեղով, որը կառուցվել է 1990 թվականին և կատարվել է հիմնական վերանորոգում 2005 թվականին։ Կա մանկապարտեզ 50 երեխայի համար, որը ներկայումս չի գործում, ունի վերանորոգման կարիք։ Գյուղն ունի գրադարան 7463 կտոր գրքով, որը ևս ունի վերանորոգման կարիք։
Անի համայնքի Աղին գյուղը հիմնադրվել է 1872 թվականին: Գյուղի բնակիչները գաղթել են Արևմտյան Հայաստանից, հիմնականում Ղարսից և Մուշից: Ըստ պատմական տեղեկությունների գյուղը կոչվել է Աղին, քանի որ գյուղում է ապրել տարածքի հարկահավաքը, որին անվանել են աղա և ժողովուրդը հարկեր տալուց հարցրել են ում եք տալիս հարկերը, ասելեն՝ աղին, և այդպես անվանվել է Աղին:
Գյուղը հիմնադրվել է 1872 թվին, Ախուրյանի ջրամբարի կառուցմամբ, 1985-90-ական թվականից սկսած գյուղը մասամբ տեղափոխվել է նոր կառուցված բնակավայր, որի արդյունքում գյուղը բաժանվեց 4 կառուցապատ մասերի:
Գյուղի հարևանությամբ է անցնում Գյումրի-Երևան երկաթգիծը, ունի երկաթուղային կայարան: Կայարանը հիմնադրվել է 1926 թ-ին և կոչվում է <<Աղին>> կայարան:
Գյուղում կա 1878 թվականին կառուցված <<Սուրբ Հակոբ>> եկեղեցին: 1934 թ-ից գյուղն ունեցել է հիվանդանոց, 1998 թվականին ՄԱԿ-ի զարգացման ծրագրի կողմից գյուղում կառուցվել է նոր առողջության կենտրոն 15 մահճակալով և ունի ծնունդ օգնության բաժանմունք:
Գյուղի միջնակարգ դպրոցը հիմնադրվել է 1938 թվականին, որտեղ այժմ սովորում է 52 աշակերտ: Խորհրդային տարիներին գյուղն ունեցել է կոլտնտեսություն, որը շրջանում համարվել է առաջատարներից մեկը: Մինչև 2-րդ Համաշխարհայի պատերազմը գյուղը հանդիսացել է Անիի շրջանի շրջկենտրոնը:
Գյուղը գտնվում է Շիրակի մարզի հարավ-արևմտյան մասում, Ախուրյան գետի /այժմ Ախուրյան ջրամբարի/ ձախ ափին: Բնակավայրի վարչական տարածքը կազմում է 1794.2 հա, իսկ բնակչությունը` 548 մարդ: Գյուղի հեռավորությունը Երևանից` 120 կմ է, Գյումրիից` 28, իսկ համայնքային կենտրոն Մարալիկ քաղաքից 32կմ:
Ռելիեֆը խայտաբղետ է, տեղումները՝ սակավ: Գյուղի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է, կլիմայական պայմանները անբարենպաստ: Բնակչության հիմնական զբաղմունքը դաշտավարությունն ու անասնապահությունն է, առանձին տնտեսություններ զբաղվում են մեղվապահությամբ:
Սարակապ գյուղըգտնվումէՇիրակիմարզիԱնիիտարածաշրջանում, Մարալիկքաղաքից 10 կմհարավ-արևմուտք, մարզկենտրոնԳյումրիից 35 կմհեռավորությանվրա: Նախկինումունեցելէ Բոզդողան,Պոզտողան անվանումները: Սարակապի վարչական տարածքը կազմում է 2626,87 հա, իսկ բնակչությունը` 598 մարդ: Սարակապէվերանվանվել 1935 թհունվարի 3-ին: ԳյուղըտեղադրվածէԱխուրյանգետիձախափնյահովտում` ծովիմակարդակից 1570մբարձրությանվրա: Ունիբավականինսառըկլիմա, հաճախակիլինումենձնաբքեր, մառախուղևուժեղքամիներ։Տարեկանտեղումներիքանակը 450-500 մմ։Գյուղըունիաղբույներ, ինչպեսնաևտուֆի, բազալտիպաշարներ: ԳյուղիբնակչությաննախնիներիմիմասըտեղափոխվելէԱրևմտյանՀայաստանիԱլաշկերտի, Բասենիշրջաններից 1915-1920թթ:
ՍարակապումէգտնվումՍբ. Աստվածածին (VII դար, վերանորոգված 1885-1887 թթ.) եկեղեցին։Գյուղից 6 կմհարավ-արևելքումենգտնվում “Կարմիրվանք” (VII դար) եկեղեցինև “Ծակքար” մատուռը։Նշմարվումենկիկլոպյանամրոցիհետքեր։
Գյուղատնտեսությանմասնագիտացմանուղղությունըերկրագործություննէ: Գյուղատնտեսականհողահանդակներըգրեթեամբողջությամբօգտագործվումենորպեսվարելահողեր: Զբաղվումենհացահատիկային, բանջարաբոստանային, կերայինկուլտուրաներիմշակությամբ: Զբաղվումենխոշորեղջերավորանասնապահությամբ, թռչնաբուծությամբ:
Շիրակավան ՝գյուղ Հայաստանի Շիրակի մարզի Մարալիկի տարածաշրջանում, մարզկենտրոնից 20 կմ հարավ-արևմուտք, Երևան-Գյումրի երկաթուղու ձախ կողմում։ Մարալիկ քաղաքից գտնվում է 15 կմ դեպի հյուսիս-արևմուտք։
Նոր գյուղը հիմնադրվել է 1976 թվականին՝ Ախուրյանի ջրամբարի տարածքում մնացած նախկին Շիրակավան գյուղը ապաբնակեցնելուց հետո։ Նախկին գյուղը, որը գտնվել է Ախուրյան ջարմբարի ներկայիս տարածքում, պաշտոնապես ստացել է Շիրակավան անվանումը 1950 թվականին, որից առաջ ունեցել է բազմաթիվ այլ անվանումներ։
Ջրափի, գյուղ Մարալիկի տարածաշրջանում, Մարալիկ քաղաքից 16 կմ հարավ-արևմուտք, մարզկենտրոնից գտնվում է 32 կմ հեռավորության վրա։Նախկինում ունեցել է Չըռփլի, Չորթուլի, Ջրարփի, Քյորփիլու, Կեկաչ, Դեղաճ անվանումները։Ախուրյանի ջրամբարի կառուցման պատճառով Ջրափի գյուղը ստեղծվել է 1974 թ-ին Ներքին և Վերին Ջրափի գյուղերի ապաբնակեցվելուց հետո։Ջրափի է վերանվանվել 1947 թ-ին։Գյուղը տեղադրված է Ախուրյան գետի ձախափնյա սարահարթում՝ ծովի մակարդակից 1500 մետր բարձրության վրա։ Ջրափիի վարչական տարածքը կազմում է 2578,69 հա, իսկ բնակչությունը` 828 մարդ:
Ունի ցուրտ կլիմա, սակավ տեղումներ։ Լինում են ուժեղ քամիներ, հաճախակի են մառախուղները և ձնաբքերը։ Ամառը տաք է, համեմատաբար խոնավ։ Տարեկան տեղումների քանակը 600-700 մմ։ Բնական լանդշաֆտները սևահողային լեռնատափաստաններն են։
Գյուղատնտեսության մասնագիտացման ուղղությունըերկրագործությունն է։ Մշակում են հացահատիկային, բանջարաբոստանային, կերային կուլտուրաներ, պտուղներ։ Նախկինում համեմատաբար մեծ մակերես են զբաղեցրել շաքարի ճակնդեղի ցանքերը, որոնք կրճատվել են 1988 թվականի երկրաշարժի արդյունքում Սպիտակի գործարանի փլուզման պատճառով։ Զբաղվում են նաև անասնապահությամբ, թռչնաբուծությամբ:
Գյուղի շրջակայքում կան սբ. Սարգիս, սբ. Գրիգոր, սբ. Աստվածածին եկեղեցիները: Ջրափիի իջևանատուն, իջևանատան ավերակ շենք Շիրակի մարզի Ջրափի գյուղում։ Ջրափիի քարավանատունը իսկզբանե տեղակայված էեղել ներկայիս Ախուրյան գետի կամրջի մոտակայքում։ Քարավանատունը կառուցվել է հիմնականում օտարերկրացիների համար։
Facebook
Location on Google Maps
YouTube